ปัจจุบันโรคหัวใจขาดเลือด โดยเฉพาะที่เกิดจากหลอดเลือดหัวใจตีบหรืออุดตัน เป็นภาวะความเจ็บป่วยที่คนไทยเป็นกันมากติดอันดับ 1 ใน 3 ของโรคที่คร่าชีวิตคนไทยไปมากที่สุด วิธีการรักษาโรคนี้ที่รู้จักกันโดยทั่วไปมีตั้งแต่การรับประทานยา การทำบอลลูนขยายหลอดเลือดหัวใจ และการผ่าตัดบายพาส หรือทำทางเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ ซึ่ง 2 วิธีหลังนั้นเป็นการรักษาที่จัดว่าเป็นการรักษาที่ปลายเหตุ คือ เมื่อหลอดเลือดอุดตันก็เอาบอลลูนไปขยาย เอาขดลวดไปถ่างไว้ หรือไม่ก็ผ่าตัดทำทางเบี่ยงให้เลือดผ่านตำแหน่งที่อุดตันไปได้ แต่การรักษาที่ปลายเหตุแต่เพียงอย่างเดียวนั้นคงไม่พอ เพราะเมื่อยังไม่ได้แก้ที่ต้นเหตุร่วมด้วยโรคก็จะกลับมาเป็นได้อีก ที่ศูนย์หัวใจและหลอดเลือด ศูนย์การแพทย์จุฬาภรณ์เฉลิมพระเกียรติ โรงพยาบาลจุฬาภรณ์ เราจะให้ความสำคัญกับการแก้ที่ต้นเหตุร่วมด้วย ปัจจุบันทางการแพทย์พบว่า ปัญหาของโรคหลอดเลือดหัวใจตีบนั้น ไม่ใช่มีแค่เฉพาะตำแหน่งที่หลอดเลือดอุดตันที่หัวใจอย่างที่คนทั่วไปเข้าใจเท่านั้น แต่เป็นปัญหาของหลอดเลือดทั้งตัวที่มีภาวะการอักเสบ (inflammation) ดังนั้น การรักษาแบบองค์รวมจึงต้องใส่ใจว่าทำอย่างไรจะลดการอักเสบของหลอดเลือดได้ด้วยไม่ใช่เฉพาะแก้ไขตำแหน่งที่มีการอุดตันของหลอดเลือดอย่างเดียว หนึ่งในวิธีการรักษาที่ช่วยลดภาวะการอักเสบของหลอดเลือดและช่วยทำให้หัวใจแข็งแรงขึ้น คือ เครื่องนวดกระตุ้นการทำงานหัวใจ หรือ EECP
เครื่องนวดกระตุ้นการทำงานหัวใจ หรือ EECP (Enhanced External Counter Pulsation) เป็นเครื่องมือที่มีการคิดค้นใช้กันมานานหลายสิบปี หลักการ คือ การเพิ่มปริมาณเลือดไปเลี้ยงหัวใจเพิ่มขึ้น โดยผ่านการบีบของถุงลมที่รัดรอบขาและสะโพก ลักษณะคล้ายๆ กับที่รัดแขนเวลาที่คุณหมอวัดความดันโลหิตแต่อันใหญ่กว่ามาก เป็นจังหวะประสานกับการเต้นของหัวใจ เปรียบเทียบก็คล้ายๆ กับการวิ่งออกกำลังกาย ซึ่งสำหรับการวิ่งกล้ามเนื้อขาจะมีการบีบและคลายตัวเวลาวิ่งเพื่อส่งเลือดกลับสู่หัวใจ แต่สำหรับ EECP เรานอนเฉยๆ อยู่บนเตียงถุงลมทำหน้าที่บีบเลือดกลับเข้าสู่หัวใจให้แทน ซึ่งอาจจะเรียกได้ว่าเป็น passive exercise คือ การออกกำลังกายแบบไม่ต้องออกแรกเอง แต่ได้ประโยชน์ที่เหมือนกันหรือมากกว่า การบีบและคลายตัวของถุงลมตามจังหวะการเต้นของหัวใจนั้น จะทำให้เลือดกลับเข้าสู่หัวใจได้มากขึ้น กล้ามเนื้อหัวใจจะได้รับเลือดเพิ่มขึ้น ในขณะเดียวกัน จะทำให้การบีบตัวของหัวใจมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นด้วย จากการศึกษาทางการแพทย์ในผู้ป่วยที่มีอาการเจ็บหน้าอกจากหัวใจขาดเลือดพบว่า EECP ทำให้ผู้ป่วย 80% ดีขึ้นจากอาการเจ็บหน้าอกหรืออาการเหนื่อย และผู้ป่วยที่ดีขึ้นนี้ กว่า 70% อาการที่ดีขึ้นจะคงดีอยู่ได้นาน 2 – 5 ปี จากการรักษาด้วยเครื่อง EECP 1 คอร์ส คือ 35 ครั้ง ครั้งละ 1 ชั่วโมง ทุกวัน หรืออย่างน้อย 5 วันต่อสัปดาห์ โดยผู้เข้ารับการรักษาสามารถรักษาแบบผู้ป่วยนอก คือ ไปกลับได้ ไม่ต้องนอนโรงพยาบาล
เครื่อง EECP ไม่ได้ทำให้หลอดเลือดที่ตีบหรืออุดตันหายอุดตัน แต่จะช่วยกระตุ้นการสร้างหลอดเลือดฝอยที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจให้เพิ่มมากขึ้น ในขณะเดียวกัน ทางการแพทย์พบว่า EECP ยังช่วยลดภาวะการอักเสบของหลอดเลือดซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญของโรคหัวใจขาดเลือดได้อีกด้วย นอกจากนี้ ยังพบว่า EECP ช่วยลดอาการของผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจวาย หัวใจล้มเหลว (congestive heart failure) รวมทั้งผู้ป่วยโรคกล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแรง (cardiomyopathy) ปัจจุบันการรักษาด้วยเครื่อง EECP ไม่ได้จำกัดอยู่แค่โรคหัวใจขาดเลือดเท่านั้น แต่มีการนำมาใช้ในผู้ป่วยหลายประเภทมากขึ้น เช่น โรคหลอดเลือดในสมองตีบ อัมพฤกษ์ อัมพาต พาร์กินสัน เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ขากระตุก และปัญหาเสื่อมสมรรภาพทางเพศ เป็นต้น การรักษาด้วยเครื่อง EECP นี้ จัดว่าเป็นการรักษาแบบธรรมชาติ เพราะไม่ได้มีการใส่สารเคมีหรือการสอดใส่เครื่องมืออุปกรณ์หรือผ่าตัดกับร่างกาย แต่เป็นการกระตุ้นร่างกายให้เกิดการซ่อมแซมตนเองอย่างธรรมชาติ (natural healing) อย่างไรก็ดี ไม่ว่าจะรักษาด้วยวิธีไหนก็ตาม การปรับพฤติกรรมในการดำรงชีวิต ได้แก่ การรับประทานอาหารที่ดีมีประโยชน์ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และดูแลสุขภาพใจไม่ให้เครียด ยังเป็นพื้นฐานสำคัญของการมีสุขภาพที่ดีและหัวใจที่แข็งแรง
บทความโดย พญ.ปิยะนุช รักพาณิชย์ แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูหัวใจ
ศูนย์หัวใจและหลอดเลือด – เวชศาสตร์ฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจและกายภาพบำบัด โรงพยาบาลจุฬาภรณ์
