มะเร็งกรวยไตและท่อไต (Upper Tract Urothelial Carcinoma: UTUC) เป็นมะเร็งที่พบได้ไม่บ่อยเมื่อเทียบกับมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ แต่มีความรุนแรงมากกว่าเพราะตำแหน่งโรคอยู่ลึกในช่องท้องและมักตรวจพบในระยะค่อนข้างมาก การรักษามาตรฐานคือการผ่าตัด เอาไตและท่อไตออกทั้งข้าง (Radical Nephroureterectomy with Bladder Cuff Excision) ซึ่งเป็นหัตถการที่ซับซ้อน ต้องการความแม่นยำ และเคยเป็นการผ่าตัดใหญ่ที่ต้องเปิดแผลใหญ่ และ ยาว
ปัจจุบันได้มีการพัฒนาสู่เทคโนโลยี หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดแบบแผลเดียว ที่ช่วยให้คนไข้เจ็บน้อยลง ฟื้นตัวเร็วขึ้น และปลอดภัยมากขึ้น
UTUC คือโรคอะไร?
UTUC เกิดจากเซลล์เยื่อบุทางเดินปัสสาวะบริเวณ “กรวยไตและท่อไต” ที่กลายเป็นมะเร็ง ปัจจัยเสี่ยงได้แก่ การสูบบุหรี่สารเคมีบางชนิด (เช่น สีย้อมสิ่งทอ หรือสารในอุตสาหกรรมย้อมผ้า)การมีโรคไตเรื้อรังหรืออักเสบเป็นเวลานานพันธุกรรมบางชนิด เช่น Lynch syndrome
อาการที่พบบ่อยที่สุดคือ
• ปัสสาวะเป็นเลือด
• ปวดสีข้าง
หากตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ โอกาสรักษาหายสูงมาก
การรักษามาตรฐานของ UTUC
การผ่าตัดเป็นการรักษาหลัก การผ่าตัดมาตรฐาน คือ Radical Nephroureterectomy with Bladder Cuff Excision (RNU c BCE) การผ่าตัดไตและท่อไต รวมถึงส่วนของกระเพาะปัสสาวะที่ต่อกับท่อไตออกทั้งชุดเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเซลล์มะเร็งหลงเหลือ ในอดีต การผ่าตัดนี้ต้องเปิดแผลยาว 10–20 ซม. และอาจต้องเปิดถึงสองแผล แต่ปัจจุบันสามารถทำด้วยแผลเล็กแผลเดียวเพียง 3-6 ซม. ด้วยระบบหุ่นยนต์
⭐ การผ่าตัดหุ่นยนต์แบบ “แผลเดียว” คืออะไร?
เทคโนโลยีหุ่นยนต์รุ่นใหม่ ช่วยให้สามารถสอดกล้องและเครื่องมือผ่าตัดหลายชิ้นผ่านแผลเดียว ทำให้การผ่าตัดซับซ้อน เช่น การตัดไต + ท่อไต + กระเพาะปัสสาวะบางส่วน สามารถทำได้อย่างแม่นยำมากขึ้น
ข้อดีของการผ่าตัดหุ่นยนต์แผลเดียว
⭐แผลเล็กมาก แผลเพียง 3-6 ซม. ช่วยลดการบาดเจ็บต่อกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อ
⭐เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว ผู้ป่วยส่วนใหญ่ลุกเดินได้ภายใน 1 วัน และกลับบ้านได้เร็วกว่าการผ่าตัดแบบเปิด
⭐ความแม่นยำสูง หุ่นยนต์ช่วยเพิ่มความละเอียดในการผ่าตัด ลดการเสียเลือด และช่วยให้การตัดท่อไตบริเวณกระเพาะปัสสาวะทำได้อย่างปลอดภัย
⭐ลดภาวะแทรกซ้อน
แผลเล็ก → โอกาสติดเชื้อและการเสียเลือดระหว่างผ่าตัด ลดลง
กระบวนการผ่าตัดโดยสรุป
1. ทำแผลเล็กบริเวณหน้าท้องหรือข้างสะดือ
2. ใส่กล้องและแขนหุ่นยนต์ผ่านแผลเดียว
3. ตัดไต ท่อไต และบริเวณที่ติดกับกระเพาะปัสสาวะ
4. นำชิ้นเนื้อออกผ่านแผลเดิม
5. เย็บแผลและติดตามอาการ
ใช้เวลาผ่าตัดประมาณ 2–6 ชั่วโมง ขึ้นกับความซับซ้อนของโรค
หลังผ่าตัดต้องดูแลอย่างไร?
1. พยายามลุกเดินภายใน 24 ชั่วโมง
2. ดื่มน้ำมากขึ้นเพื่อป้องกันลิ่มเลือดและไตอีกข้างทำงานหนัก
3. หลีกเลี่ยงยกของหนัก 4–6 สัปดาห์
4. รับการตรวจติดตามกับแพทย์อย่างสม่ำเสมอ
เพราะโรค UTUC มีโอกาสกลับเป็นซ้ำในกระเพาะปัสสาวะ จึงต้องตรวจปัสสาวะและส่องกล้องตามนัด
เหมาะกับใคร?
ผู้ป่วยที่สงสัยหรือได้รับการวินิจฉัย UTUC โดยเฉพาะระยะที่ต้องเอาไตและท่อไตทั้งข้างออก คนไข้ที่ต้องการ
✔ แผลเล็ก
✔ เจ็บน้อย
✔ ฟื้นตัวเร็ว
✔ ลดความเสี่ยงแผลติดเชื้อ
แพทย์จะพิจารณาตามความเหมาะสมของแต่ละราย
สรุป
การผ่าตัดหุ่นยนต์แบบแผลเดียว เป็นก้าวสำคัญของการรักษามะเร็งกรวยไตและท่อไต ช่วยให้คนไข้ได้รับการผ่าตัดที่ปลอดภัย แม่นยำ และฟื้นตัวเร็วขึ้น พร้อมคุณภาพชีวิตหลังผ่าตัดที่ดีขึ้นอย่างชัดเจน หากมีอาการปัสสาวะเป็นเลือด หรือสงสัยว่าผิดปกติ อย่ารอให้โรคเป็นมาก ควรพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบทางเดินปัสสาวะเพื่อตรวจประเมินอย่างละเอียด
บทความสุขภาพโดย
นพ.นุพัชร ยอดคุณธรรม แพทย์เฉพาะทางด้าน ศัลยศาสตร์ระบบทางเดินปัสสาวะด้วยการส่องกล้องและระบบสืบพันธุ์ชาย
